Gevolgen

Inleiding

In de meeste gevallen betekent gestapeld ijzer een hogere ferritinewaarde en veelal meer klachten. Maar dit kan van persoon tot persoon verschillen. Sommige hemochromatosepatiënten met een matig verhoogd ferritinegehalte kunnen toch vervelende klachten ontwikkelen, zoals gewrichtsklachten. Anderen hebben soms een zeer hoge ijzerstapeling (bijvoorbeeld een ferritinegehalte van 3000 ug/l), maar ontwikkelen juist weinig klachten.

De klachten ontstaan bij mannen meestal pas na het 40-ste levensjaar. Bij vrouwen beginnen de symptomen later. Zij zijn beter ‘beschermd’, omdat zij bloed verliezen tijdens de menstruatie en bij bevallingen. Omdat niet alle patiënten met hemochromatose een gelijke hoeveelheid ijzer opnemen, kan de leeftijd waarop de klachten zich aandienen van persoon tot persoon sterk verschillen.

Gevolgen van hemochromatose

Hemochromatose kan leiden tot een veelheid aan uiteenlopende klachten, maar deze zijn niet specifiek voor ijzerstapeling.
Onderstaand zijn de meest voorkomende klachten beschreven:

A. Milde ijzerstapeling (ferritinegehalte < 1000 microgram per liter)

Klachten die bij een milde ijzerstapeling kunnen voorkomen zijn:

Chronische vermoeidheid

Veel patiënten voelen zich moe of zwak. Hoe later de diagnose van ijzerstapeling wordt gesteld, hoe erger de vermoeidheid meestal is. Vaak vermindert de vermoeidheid na behandeling. De oorzaak van deze chronische vermoeidheid is onbekend.

Gewrichtsklachten

Ruim de helft van de mensen met hemochromatose heeft gewrichtsproblemen. Meestal ontstaan de klachten in de handen en polsen. Maar ook andere gewrichten, zoals voeten, knieën, heupen, ellebogen en schouders kunnen worden aangetast.

Leverafwijkingen

Bij hemochromatosepatiënten wordt het teveel aan ijzer voor een groot deel in de lever opgeslagen. Dat leidt vaak tot een vergrote lever. Sommige patiënten krijgen daardoor levertestafwijkingen, die meestal verdwijnen na ontijzering. Maar de stapeling kan ook leiden tot blijvende beschadigingen, zoals levercirrose (verlittekening van de lever).

De kans op levercirrose neemt toe als het gehalte aan ferritine uitkomt boven de 1000 microgram per liter bloed. Ook alcoholgebruik vergroot de kans op levercirrose. Alcoholgebruik en ijzerstapeling versterken elkaar bovendien. Hemochromatosepatiënten moeten dus voorzichtig zijn met alcohol.

B. Ernstige ijzerstapeling (ferritinegehalte > 1000 microgram per liter)

Klachten die bij een ernstige ijzerstapeling kunnen voorkomen zijn:

Suikerziekte (diabetes mellitus)

Door ijzerstapeling in de alvleesklier kan, bij bestaande aanleg, suikerziekte ontstaan. Na ontijzering verbetert bij sommige diabetici de suikerziekte. Anderen kunnen de suikerziekte beter beheersen (ze worden beter instelbaar). Bij het ontstaan van suikerziekte kunnen overigens ook nog andere erfelijke factoren een rol spelen.

Hartklachten

Doordat het ijzer ook in de hartspier kan stapelen, kan het hart verzwakt raken. De patiënt wordt dan bijvoorbeeld kortademig bij inspanning. Er kunnen ook andere hartproblemen optreden, zoals hartritmestoornissen. Als u lijdt aan ijzerstapeling in het hart, zal de hartspecialist u onderzoeken, bijvoorbeeld door het hart te beluisteren en een cardiogram te maken. Daarnaast kunnen verdergaande onderzoeken nodig zijn, zoals echografie, een hartscan, een MRI of langdurige registratie van de hartslag. Meestal ontstaan pas hartproblemen als er een ernstige ijzerstapeling aanwezig is.

Hormonale stoornissen

IJzerstapeling in de geslachtsorganen en de hypofyse (hersenaanhangsel) kunnen stoornissen veroorzaken in de aanmaak van geslachtshormonen. Daardoor kan bij de hemochromatosepatiënt de behoefte aan seks afnemen. Mannen kunnen bovendien impotentieklachten krijgen. Door behandeling met testosteron kan verbetering optreden.

Huidverkleuringen

Bij een ernstige ijzerstapeling komt vaak een overmatige pigmentatie van de huid voor. Dit geeft een bronsachtige (bruingrijze) verkleuring van de huid. Dit verschijnsel verdwijnt in het geheel na ontijzering.

Naast deze klachten komen er soms ook nog andere klachten voor. Deze kunnen een (in)direct gevolg zijn van de hemochromatose. Zo kunt u zich depressief voelen als gevolg van chronische vermoeidheid. Minder voorkomende klachten kunnen onder andere zijn: buikklachten, prikkelbaarheid, psychische stoornissen, verminderde

concentratie, kramp, slaapstoornissen, hoofdpijn, haaruitval, jeuk (als gevolg van cirrose van de lever), buikwaterzucht (ascites) en vochtophoping in de benen (oedeem).

Tot slot: houd er rekening mee dat de symptomen die we hier beschreven hebben, een andere oorzaak kunnen hebben dan de hemochromatose. Bespreek uw klachten daarom altijd met uw arts!